Wiele osób uważa za oczywiste, że przyjęcie dziecka do rodziny zastępczej oznacza zobowiązanie do opieki nad nim aż do osiągnięcia przez nie pełnolecia. Po części jest to prawda – zdecydowana większość dzieci przebywających w opiece zastępczej potrzebuje stałych opiekunów, którzy wychowają je do dorosłości i wypuszczą w świat. Istnieje jednak inny rodzaj opieki zastępczej dla dzieci, który nie jest jeszcze dobrze znany w społeczeństwie, ale który jest bardzo potrzebny i znaczący: tymczasowa opieka zastępcza.
Dziecko potrzebuje tymczasowej opieki, gdy nie jest jasne, czy będzie mogło wrócić do domu rodziców lub czy będzie potrzebowało stałej opieki. Opiekunów zastępczych poszukuje się najpierw w najbliższym otoczeniu dziecka – wśród bliskich krewnych, starszych braci lub sióstr. Jeśli nie można znaleźć takich opiekunów zastępczych, poszukuje się ich wśród osób niespokrewnionych. W każdym przypadku celem opieki tymczasowej jest powrót dziecka do rodziny biologicznej, dlatego nie trwa ona dłużej niż rok.
Jeśli dziecko nie ma rodziców lub jeśli rodzice nie są w stanie opiekować się dzieckiem z tego czy innego powodu (uzależnienie, choroba, brak umiejętności społecznych, zaniedbanie lub nadużycie władzy rodzicielskiej), dziecku zostaje przydzielony tymczasowy opiekun. Jest to osoba, która opiekuje się dzieckiem tymczasowo pozbawionym opieki rodzicielskiej we własnym domu, w naturalnym środowisku rodziny, zapewniając dziecku bezpieczeństwo fizyczne i emocjonalne, rozwój, edukację, wychowanie, reagując na potrzeby dziecka i zapewniając codzienną opiekę. Czas trwania opieki zastępczej trwa do 12 miesięcy, do momentu wygaśnięcia tymczasowej opieki nad dzieckiem. W tym czasie dziecko może powrócić do swojej rodziny biologicznej, zostać umieszczone w opiece stałej lub adoptowane.
Niezależnie od czasu trwania pieczy zastępczej, opiekun dba o dziecko w sposób wieloaspektowy: zapewniając opiekę, wychowanie, edukację, ochronę oraz reprezentowanie interesów i praw dziecka. Tymczasowy opiekun zastępczy opiekuje się dzieckiem przez okres do 12 miesięcy, do czasu znalezienia dla dziecka długoterminowych opiekunów zastępczych, rodziców adopcyjnych lub do czasu bezpiecznego powrotu dziecka do rodziny biologicznej. W razie chęci stać się tymczasowym opiekunem zastępczym, powinne będzie odbyć się ocenienie gotowności i zaangażowania w celu podjęcia decyzji.
Opiekunem może zostać osoba w wieku 21 lat, ale nie starsza niż 65 lat. Jeśli masz 65 lat lub więcej, możesz zostać opiekunem dziecka w wieku co najmniej 10 lat. Bliscy krewni mogą zostać opiekunami w wieku 18 lat.
Opieka tymczasowa jest przyznawana, gdy zdrowie i życie dziecka są zagrożone, a dziecko zostaje usunięte z niebezpiecznego środowiska i umieszczone u tymczasowego opiekuna do czasu usunięcia przyczyn odebrania dziecka z rodziny lub do czasu podjęcia decyzji o wystąpieniu do sądu z pytaniem ustanowienia opieki stałej. Inaczej niż opieka stała, opieka tymczasowa ma na celu jak najszybszy powrót dziecka do jego rodziny biologicznej i dlatego nie może trwać dłużej niż rok.
Każdy opiekun/opiekunka ma dostęp do wsparcia Centrum Opieki. Jest to instytucja, która nie tylko świadczy usługi socjalne dla opiekunów zastępczych, ale także buduje relacje z rodzinami, pomaga im i je wspiera. Wszystkie usługi świadczone przez Centrum Opieki są bezpłatne i dostępne przez cały proces opieki – od szkolenia i przez całą kontynuację opieki.
Adopcja jest pierwszą opcją dla większości rodzin, które czują potrzebę pomocy dzieciom. Jednak duża liczba dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej nie może zostać adoptowana. W takim przypadku najodpowiedniejszą formą opieki jest opieka stała. Opieka stała to opieka, edukacja, reprezentacja i ochrona praw i uzasadnionych interesów dziecka do czasu osiągnięcia przez nie pełnoletności.
Każdego roku coraz więcej rodzin znajduje się pod opieką. Dla większości rodzin decyzja o podjęciu opieki wynika z wewnętrznej chęci niesienia pomocy. Czasami decyzja o adopcji wynika również z poczucia obowiązku – gdy decydują się na adopcję swoich wnuków, rodzeństwa lub innych dzieci spokrewnionych przez krew lub małżeństwo.
Gdy dziecko traci rodziców lub rodzice nie są w stanie opiekować się dzieckiem z jednego lub drugiego powodu (uzależnienie, choroba, brak umiejętności społecznych, zaniedbanie lub nadużycie władzy rodzicielskiej), dziecku przydzielany jest opiekun, czasami do czasu osiągnięcia przez dziecko dorosłości.
Opiekun dba o dziecko w sposób wieloaspektowy: zapewniając opiekę, wychowanie, edukację, ochronę oraz reprezentowanie interesów i praw dziecka. Tymczasowy opiekun zastępczy opiekuje się dzieckiem przez okres do 12 miesięcy, do czasu znalezienia dla dziecka długoterminowych opiekunów zastępczych, rodziców adopcyjnych lub do czasu bezpiecznego powrotu dziecka do rodziny biologicznej. W razie chęci stać się tymczasowym opiekunem zastępczym, powinne będzie odbyć się ocenienie gotowności i zaangażowania w celu podjęcia decyzji.
Opiekunem może zostać osoba w wieku 21 lat, ale nie starsza niż 65 lat. Jeśli masz 65 lat lub więcej, możesz zostać opiekunem dziecka w wieku co najmniej 10 lat. Bliscy krewni mogą zostać opiekunami w wieku 18 lat.
W przypadku stałej opieki państwo i Samorząd podejmuje kluczowe decyzje dotyczące dziecka i zapewnia środki na jego utrzymanie. Dziecko nie nabywa również nazwiska rodziny opiekunów ani praw do dziedziczenia, a sama opieka może zostać odwołana lub anulowana. Stała opieka jest lepszym rozwiązaniem dla dzieci, które często utrzymują relacje ze swoimi biologicznymi rodzicami.
Z drugiej strony, adopcja czyni dziecko pełnoprawnym członkiem rodziny i dziedziczącym, ponieważ adopcja zrywa wszelkie więzi między dzieckiem a jego biologiczną rodziną. Rodzice adopcyjni stają się prawnymi rodzicami dziecka.
Opieka tymczasowa jest ustanawiana, gdy zdrowie i życie dziecka są zagrożone i zostaje ono zabrane z niebezpiecznego środowiska i przekazane tymczasowemu opiekunowi. Celem opieki tymczasowej jest powrót dziecka do jego rodziny biologicznej, dlatego też opieka stała różni się od opieki tymczasowej tym, że jest ustanawiana na mocy postanowienia sądu ograniczającego władzę rodzicielską i trwa do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.
Każdy opiekun/opiekunka ma dostęp do wsparcia Centrum Opieki. Jest to instytucja, która nie tylko świadczy usługi socjalne dla opiekunów zastępczych, ale także buduje relacje z rodzinami, pomaga im i je wspiera. Wszystkie usługi świadczone przez Centrum Opieki są bezpłatne i dostępne przez cały proces opieki – od szkolenia i przez całą kontynuację opieki.
W sytuacji, gdy dziecko traci swoich biologicznych rodziców, nowi rodzice mogą przyjąć dziecko do swojej rodziny jako pełnoprawnego członka rodziny. W przypadku adopcji sąd przenosi wszystkie prawa i obowiązki rodziców biologicznych na rodzinę adopcyjną, a więzi dziecka z rodzicami biologicznymi zostają zerwane. Cały proces jest konfidencjonalny, więc biologiczni rodzice nie mają już żadnych praw do adoptowanego dziecka, a wszelkie informacje dotyczące dziecka mogą zostać upublicznione wyłącznie za zgodą rodziców adopcyjnych lub na mocy nakazu sądowego. Ważne jest również, aby pamiętać, że adopcji nie można odwołać ani anulować – jest to główna różnica między adopcją a opieką zastępczą.
Rodzice adopcyjni mają takie samo zobowiązanie wobec adoptowanego dziecka, jak wszyscy rodzice: są w pełni odpowiedzialni za fizyczne, duchowe i materialne dobro adoptowanego dziecka.
Eksperci zalecają otwartą rozmowę z adoptowanym dzieckiem. Jednym z obowiązków nowego rodzica jest zbudowanie z dzieckiem relacji opartej na zaufaniu. Dlatego ważne jest, aby otwarcie rozmawiać z dzieckiem o jego przeszłości, skąd pochodzi i dlaczego powstała wasza nowa rodzina, która je kocha, troszczy się o nie i zawsze będzie przy nim. Pozwoli to dziecku wyrosnąć na pewną siebie osobę. A jeśli dziecko nauczy się tego od rodzica adopcyjnego, a nie od osób trzecich, jest mniej prawdopodobne, że zostanie zranione i będzie nieufne wobec rodzica.
Chcąc stać nowym rodzicem dziecka, powinni jesteście być odpowiednio przygotowani do tego ważnego i nieodwracalnego kroku. Będziecie odpowiedzialni za dziecko do czasu osiągnięcia przez nie pełnoletności, więc zanim przejmiecie jakiekolwiek prawa do dziecka, wszystkie odpowiedzialne strony muszą mieć pewność, że nie tylko będziecie w stanie to zrobić, ale także będziecie w stanie opiekować się dzieckiem. Jest to zapewnione poprzez ocenę:
Wiek. Dobro dziecka jest najważniejsze, więc celem jest zapewnienie, że osoby chcące adoptować dziecko są w stanie zapewnić mu właściwą opiekę do czasu osiągnięcia przez nie pełnoletności. Różnica wieku między adoptującym a adoptowanym musi wynosić co najmniej 18 lat. W przypadku adopcji dziecka współmałżonka, różnica wieku może zostać zmniejszona do 15 lat.
Stan cywilny. Adopcji może dokonać wyłącznie osoba pozostająca w związku małżeńskim. Jednakże w przypadku osób stanu wolnego lub gdy tylko jeden z małżonków zamierza dokonać przysposobienia, sąd może uczynić wyjątek, jeżeli nie leży to w najlepszym interesie dziecka.
Dobro pozostałych dzieci. Bardzo ważne jest dbanie o interesy wszystkich dzieci w rodzinie. Nowy członek rodziny może powodować stresujące sytuacje dla innych dzieci w rodzinie.
Zdrowie. Bardzo ważne jest również, by obiekun był wystarczająco zdrowy, aby opiekować się nieletnią osobą.
Inne sprawy. Osoba musi ocenić, czy nie ma problemów z organami ścigania.
Adoptować dziecko można nawet nie posiadając własnego domu/mieszkania (np. wynajmując go), dla bezpieczeństwa dziecka są ważne warunki do życia – czy dom, w którym mieszka opiekun jest czysty, bezpieczny, a okolica bezpieczna.
Prawo nie określa, jaki dochód musi mieć rodzina. Osoba mająca zamiar adoptować jednak ma ocenić, czy otrzymywany dochód jest wystarczający, abyś rodzina mogła żyć na odpowiednim poziomie.
W wypadku adopcji osoba adoptująca staje się rodzicem dziecka i ponosi za nie odpowiedzialność prawną. Więzi dziecka z jego biologicznymi rodzicami zostają zerwane, dziecko staje się następcą prawnym, przyjmuje nazwisko nowego rodzica, w niektórych przypadkach może zostać zmienione imię dziecka. Dziecko i rodzic mają prawo do wszystkich świadczeń socjalnych i prawnych, podobnie jak wszystkie dzieci i ich rodziny. Adopcji nie można cofnąć ani anulować.
Każdy adoptujący ma dostęp do wsparcia Centrum Opieki. Jest to instytucja, która nie tylko świadczy usługi socjalne dla opiekunów zastępczych, ale także buduje relacje z rodzinami, pomaga im i je wspiera. Wszystkie usługi świadczone przez Centrum Opieki są bezpłatne i dostępne przez cały proces opieki – w trakcie i po zakończeniu procesu adopcji.
Opieka zastępcza jest podmiotem prawnym zarejestrowanym w rejestrze podmiotów prawnych, którego działalność polega na zabezpieczeniu interesów czworga lub więcej (ale nie więcej niż ośmiorga, w tym własnych dzieci) umieszczonych w rodzinie zastępczej (objętych opieką) dzieci w środowisku rodzinnym. Państwo i samorząd lub inne instytucje, firmy, a nawet osoby fizyczne mogą ułatwiać przyznawanie środków finansowych, funduszy na utrzymanie dzieci, ukierunkowanego wsparcia finansowego i materialnego dla osób prawnych. Jest to sytuacja korzystna dla obu stron: dziecko jest pod opieką w środowisku rodzinnym blisko rodziny, a samej rodzinie łatwiej i prościej jest zabezpieczyć interesy dzieci znajdujących się pod jej opieką.
Obowiązki członków rodziny obejmują organizację samej rodziny, której głównym zadaniem jest opieka nad dzieckiem. Rodzina ma obowiązek i odpowiedzialność za opiekę nad dzieckiem, zapewnienie jego potrzeb i bezpiecznego środowiska. Jako osoba prawna, rodzina musi przekazywać dane i dokumenty dotyczące rodziny do Rejestru Osób Prawnych, przygotowywać sprawozdania i informacje oraz przechowywać dokumenty i inne informacje dotyczące rodziny.
Założycielem rodziny może być osoba pełnoletnia, nie młodsza niż 21 lat. Osoba musi spełniać warunki określone w Ustawie o rodzinnych domach dziecka Republiki Litewskiej: musi być zdolna do sprawowania opieki nad dziećmi, zdrowa i nie mieć żadnych problemów z organami prawa. Ważne jest również, abyś osoba nie została pozbawiona lub nie miała ograniczonych praw do opieki nad dziećmi.
Opieka zastępcza różni się od innych form opieki regulacjami prawnymi.
Państwo zachęca do opieki nad dziećmi w środowisku rodzinnym, a zatem zachęca do rejestracji domu rodzinnego jako podmiotu prawnego, zapewnia mu znaczne zachęty finansowe i inne materialne oraz pozwala mu opiekować się dziećmi razem z własnymi dziećmi.
Rejestracja osoby prawnej następuje w ciągu trzech dni roboczych od złożenia wszystkich dokumentów wymienionych powyżej i uiszczenia opłaty rejestracyjnej. Dom rodzinny uznaje się za założony z dniem jego rejestracji w Rejestrze Osób Prawnych.
Zakończenie procesu tworzenia rodzinnego domu – rodzinny dom staje się opiekunem dzieci pozostawionych bez opieki rodzicielskiej: